Alle hens aan dek

Lakmoesproef voor de Health Hub waren de coronajaren vanaf 2020. ‘Dat was alle hens aan dek, over de hele linie’, zegt Schneider. ‘Toen bleek het uitermate goed te werken dat je elkaar kent en van elkaar weet hoe er wordt gewerkt.’ In die jaren heeft het netwerk zijn waarde bewezen. 

Preventie is het sleutelwoord in de Health Hub Utrecht: mensen gezond houden of helpen gezonder te leven. Maar als preventie de focus is, welke rol speelt dan een ziekenhuis als het UMC Utrecht waar de medische handeling op nummer 1 staat?  ‘Onze eerste focus is inderdaad de genezing. Maar een UMC gaat niet alleen over ziekenhuiszorg, maar heeft een bredere academische taak, over de volle reikwijdte van de zorg’, zegt Schneider: ‘Onderwijs, onderzoek, innovatie voor de eerstelijns zorg en het ondersteunen van preventiebeleid.’ In het UMC Utrecht is dat geconcentreerd in het Julius Centrum, geleid door De Wit. ‘Er wordt op allerlei niveaus onderzoek gedaan en innovaties bedacht’, zegt hij. ‘Maar het is heel belangrijk dat je voeling hebt bij wat er in de wijken speelt. Je kunt in het ziekenhuis lab wel een mooi nieuw vaccin ontwikkelen, maar als tegelijkertijd het draagvlak voor inenting bij burgers achteruit loopt, moet je daarvoor een antenne hebben aan staan. In die uitwisseling tussen al die verantwoordelijke instanties is de Health Hub Utrecht zeer waardevol.’

Het belang van minder overgewicht
Want die directe verbinding tussen laboratorium en de wijk is in de organisatie van zorg in Nederland niet vanzelfsprekend. De financiering van zorgpreventie, eerstelijnszorg en hoogwaardige ziekenhuisingrepen is opgeknipt in verschillende wetten met gescheiden budgetten en belegd bij verschillende instituten. Het ziekenhuis krijgt zelf geen financiering uit het preventiebudget, maar is er natuurlijk op termijn wel bij gebaat dat minder mensen door overwicht in problemen komen. De Wit: ‘Dat is een belangrijke waarde in het regionale netwerk van de Health Hub, verder reiken dan je eigen institutionele kader.’

Health Hub Utrecht, waar provincie, gemeenten, zorg- en sociaal domein organisaties, onderwijs-en kennisinstellingen bij zijn aangesloten, is inmiddels in de tweede ontwikkelfase beland. De eerste fase was elkaar leren kennen en doelen formuleren onder het motto Samen Starten. De tweede was plannen maken en coalities smeden met verschillende clubs uit de regio Utrecht om ze samen uit te voeren. ‘Doelmatigheid is van meet af aan een belangrijk punt in geweest in de Health

Hub Utrecht. Niet alleen mooie ideeën de lucht in schieten, maar ze ook kritisch beoordelen op effectiviteit en uitvoerbaarheid’, zegt Schneider. Deze huidige fase die in 2023 is gestart, kreeg de naam Meters Maken. Inmiddels wordt steeds beter zichtbaar wat de werkplannen van de HHU coalities opleveren.

Medisch maatje voor kwetsbare burger
Als voorbeeld noemt De Wit het project Medisch Maatje. Studenten geneeskunde lopen stage van bij een buurtteamorganisatie. Daarna zijn ze een tijd medisch maatje dat kwetsbare burgers persoonlijk begeleidt in het contact met artsen en de zorg. ‘Het  werkt goed en helpt de artsen van de toekomst hun patiënten beter te begrijpen.’ Een andere coalitie van de Health Hub houdt zich bezig met digitalisering, waaruit het wijkdata-wijkdoen project voortkwam. Daarin gaat het team  met bewoners en professionals in gesprek n.a.v. de gezondheidsdata van de wijk. Als  uit de data blijkt dat in hun wijk bijvoorbeeld  veel meer slaapmiddelen worden gebruikt dan elders. Dan stellen we bewoners  de vraag: “hebben jullie een idee hoe het komt dat het

geneesmiddelengebruik in jullie buurt afwijkt?” En dan komen daar soms hele duidelijke verklaringen naar voren, zoals stress, meer geldzorgen en overlast.’

Het kernidee achter de Health Hub Utrecht –  gezondheidswinst door samenwerking en schotten te slechten –  is ook een belangrijke inzet van het Integraal Zorg Akkoord (IZA) dat anderhalf jaar geleden door de rijksoverheid en koepelorganisaties in de zorg op landelijk niveau is opgetuigd. Het is een officieel samenwerkingsverband waarin zorginstellingen in de regio, ook in Utrecht, met elkaar optrekken. ‘De komst van IZA neemt zeker niet de noodzaak van het werk van de Health Hub weg’, zegt Schneider. ‘Integendeel. Het versterkt het idee dat achter ons netwerk zit.’

FC Utrecht op bres voor gezondheid

Dat Zorg Akkoord is heel groot gedacht en heeft een looptijd van een beperkt aantal jaren om een aantal hindernissen in de zorg te nemen. ‘Wat mij betreft borgt de Health Hub Utrecht de integrale visie op de langere termijn’, zegt Schneider. ‘Wij zijn er nog steeds zijn als het IZA is afgesloten.’ Bovendien, anders dan bij het IZA kunnen bij de Health Hub ook andere maatschappelijke organisaties en bedrijven aanhaken. Juist niet-zorg gerelateerde partijen zijn nodig als je in de buurt meters wilt maken op preventiegebied. Als voorbeeld noemt Schneider de samenwerking met FC Utrecht, waarbij voetballers zich uitspraken voor coronavaccins en het belang van bloeddrukmeting. ‘Zij bereiken een groot publiek met een totaal andere aanpak. Zoiets vertegenwoordigt grote preventieve waarde.’

Het is een misverstand te denken dat gezondheidspreventie alleen belangrijk is in wijken met lage inkomens, zoals Utrecht Overvecht, Ook een jonge wijk als Leidsche Rijn kent specifieke gezondheidsproblematiek. En de studentenstad Utrecht wordt niet gevrijwaard van de landelijk teruglopende mentale weerbaarheid onder 18 tot 25-jarigen. Diverse groepen, andere problemen, hele verschillende achtergronden. ‘Juist door de uitwisselingen in de Health Hub Utrecht kun je dit soort kwesties breed analyseren en op verschillende niveaus oplossingen zoeken’, zegt De Wit. Hij vergelijkt de Hub met een muziekgezelschap: ‘In de gezondheidszorg heeft ieder zijn eigen instrument, maar in het orkest speel je samen.’

Luisteren naar vragen van bewoners
Schneider en De Wit hebben een belangrijke bijdrage geleverd aan Health Hub Utrecht, maar waar wordt al die inspanningen over een paar jaar op beoordeeld? ‘Belangrijk is dat mensen niet tussen wal schip vallen, dat de zorg komt waar nodig is en dat noodzakelijke zorg bereikbaar is’, zegt Schneider.  Maar natuurlijk zal het netwerk ook worden gevraagd naar harde bewijslast. Is het straks aantoonbaar dat het aantal gezonde levensjaren toeneemt en het verschil in levensverwachting tussen arm en rijk daalt? ‘Statistiek in gezondheidszorg is enorm complex’, zegt Schneider. ‘Er zijn veel invloedrijke factoren die buiten het bereik van artsen en wijkzorg liggen. Maar je kunt wel vaststellen of we de goede kant op bewegen, of wat het winnende perspectief is. En vooral daarom moet je als Health Hub altijd je eigen dadendrang blijven monitoren. En duidelijk maken dat wij vanuit UMC Utrecht niet onderzoeken om het onderzoeken, niet innoveren om het innoveren, maar luisteren naar de vragen en problemen van de bewoners en daarop anticiperen.’