wie werkten er aan het project mee?

Social designers Sjaak Langenberg & Rosé de Beer ontwikkelden in opdracht van gehandicaptenzorgorganisatie Severinus in Veldhoven het concept voor de Kleinkijkacademie en hebben de artistieke leiding over het project.

Aan de uitvoering van het project werkten mee:

Social Designer Manon van Hoeckel

Social designer Cécile Espinasse

Kunstenaar Feiko Beckers

Kunstenaar Cathalijne Smulders

Theatermaker Joris van Midde

Kunstenaarscollectief Tilburg Cowboys

Projectteam Severinus:

Ilse van Gompel, manager leren, werken, vrijetijd en gedelegeerd opdrachtgever

Marijke van Oosteren, projectleiding

Esther Akkermans, opleidingsadviseur

Anne Smetser, adviseur communicatie

Marijke Smits, regiebegeleider dagbesteding

Bram Janssen, docent Severinus Academie

Begeleiders Severinus voortraject:

Kirsten Henselmans, projectleiding

Ilona Senders, projectadviseur

Er werd aan het project meegewerkt door vele bewoners en begeleiders op 7 geschakelde woningen van Severinus en door studenten en docenten van de Severinus Academie

Film: Twan Mickers

Fotografie: Ben Nienhuis

Het project is financieel ondersteund door het Fonds voor Cultuurparticipatie, het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie, en de Provincie Noord-Brabant/Kunstloc via de Impulsgeldenregeling.

waar gaat het ontwerp over?

In hun vooronderzoek ontdekten Sjaak Langenberg & Rosé de Beer dat pragmatische zorgtaken vanuit een andere blik kunnen veranderen in meer belevingsgerichte culturele activiteiten. Vanuit deze visie transformeerden ontwerpers en kunstenaars uit verschillende disciplines alledaagse zorgtaken en huishoudelijke activiteiten tot een verrassend nieuw aanbod op woningen voor bewoners met een ernstig verstandelijke en ernstig meervoudige beperking. Zij deden dit vanuit het perspectief van, en in samenwerking met, de begeleiders op die woningen. Zo werd de ontwerpersblik geïntegreerd in het palet van vaardigheden van zorgmedewerkers.

In de zorg draait alles om de cliënt. De cliënt is echter ook een blinde vlek in de zorg. Sjaak en Rosé ontwerpen vanuit een meervoudig perspectief. Dus kijken zij ook naar de zorgmedewerker en diens welbevinden. Want als de zorgmedewerker meer plezier in haar of zijn werk heeft, dan heeft dat ook een positief effect op het welzijn van de bewoners. Zeker in het geval van mensen met een ernstige verstandelijke en meervoudige beperking die vaak een antenne hebben voor hoe je in je vel zit.

Bekijk hier de korte film met Sjaak Langenberg & Rosé de Beer over het ontstaan dan de Kleinkijkacademie: https://www.youtube.com/watch?v=feL7wi-yAzo

Social Designer Manon van Hoeckel wierp letterlijk een frisse blik op twee woningen. Ramen wassen werd bij haar een interactief spel met bewoners. Door een mentale carwash liet ze medewerkers fris aan hun dienst beginnen, want als je rust uitstraalt is de sfeer op de woning vaak ook goed. Manon bundelde haar tips and tricks in een weekkalender, want het toilet is de enige plek waar begeleiders zich even kunnen terugtrekken. Bekijk hier de korte film over Manon: https://www.youtube.com/watch?v=QlHiAaFEy7s&t=2s

Social designer Cécile Espinasse heeft met medewerkers geëxperimenteerd met kleur, geur, structuur en presentatie van eten op de woningen. Zo bedacht ze een bijzondere ‘deegmassage’ en door warme chocomel of koude ranja in een vacuümzak te schenken liet ze bewoners de drankjes niet alleen proeven, maar ook vooraf op de huid voelen, een dubbele sensatie. Bekijk hier de korte film over Cécile: https://www.youtube.com/watch?v=oxyhCTDZjUI

Kunstenaar Feiko Beckers zag dat elke bewoner zijn eigen speciale mok heeft die het drinken vergemakkelijkt. Hij maakte voor de medewerkers speciale mokken die het drinken juist lastiger maken zodat zij worden “gedwongen” de tijd te nemen. De mokken worden gebruikt om het gesprek aan te gaan over geduld, tijd nemen voor jezelf, en het effect van haast op het gedrag van bewoners.

Bekijk hier de korte film over Feiko: https://www.youtube.com/watch?v=X6fYwF3Y0F8&t=18s

Kunstenaar Cathalijne Smulders richtte zich op communicatie via tast. Hoe kunnen begeleiders meer stimulerende of kalmerende ervaringen creëren? Ze liet hen met gesloten ogen de alledaagse omgeving aftasten en maakte met hen tactiele ‘instrumenten’ van alledaagse voorwerpen. Door aanraking zelf te ervaren ontstonden nieuwe inzichten. Bekijk hier de korte film over Cathalijne: https://www.youtube.com/watch?v=i0pXZIHwKPE&t=45s

Theatermaker Joris van Midde onderzocht met begeleiders hoe je op een fantasievolle en speelse manier met bewoners kunt communiceren, gewoon tijdens zorgtaken. Hij probeerde hen bewust te maken van hun lichaamstaal en stemgebruik. Uiteindelijk culmineerde zijn onderzoek zich in het bewust inzetten van muziek als soundtrack bij dagelijkse zorghandelingen. Bekijk hier de korte film over Joris: https://www.youtube.com/watch?v=r6hCQZt8Veo

Kunstenaarscollectief Tilburg Cowboys organiseerde de Huishoudrodeo. Deelnemers hun eigen creativiteit laten ontdekken en leren hoe je die kunt inzetten op de werkvloer met bewoners, was het doel van dit educatieve ‘teamuitje’. Studenten formuleerden hun eigen ‘creatief huishoud experiment’ en ontdekten zo nieuwe talenten van zichzelf én bewoners. Bekijk hier de korte film over Tilburg Cowboys: https://www.youtube.com/watch?v=lrWADPF-BR0&t=2s

wat is er sindsdien mee gebeurD?

De werkvormen en prototypes die de kunstenaars en ontwerpers hebben ontwikkeld zijn opgenomen in het Leerplein en de beroepsopleiding van de Severinus Academie. Er is ook een studiegids gemaakt met alle projectresultaten.

Op 28 juni 2022 organiseerde Severinus in Veldhoven een inspiratiemiddag waarin de resultaten van het project werden gedeeld in talks en workshops. Het project Kleinkijkacademie werd genomineerd voor de Dutch Design Awards 2022 in de categorie Design Research. Het project won de Dutch Design Awards Public Award. De vakjury: ‘Met de Kleinkijkacademie zijn de ontwerpers erin geslaagd een diepgaande maar luchtige manier te vinden om zorgtaken te verlichten. Sjaak Langenberg & Rosé de Beer maken het onzichtbare tastbaar. De betrokken ontwerpers en kunstenaars laten daarmee echt iets achter wat relevant is voor zowel de bewoners als de begeleiders. Het schijnbaar eenvoudige karakter van de middelen en werkvormen hebben grote impact. Hiermee geven ze een heel concrete en tegelijkertijd speelse visie op een zwaar thema.’

waar ben je nu mee bezig?

Het belang van het project is alleen maar toegenomen, want in een tijd waarin de druk op de zorg steeds groter wordt door het personeelstekort en de vergrijzing is het werkgeluk van de zorgmedewerker van groot belang.

Sjaak Langenberg en Rosé de Beer hebben er van meet af aan voor gezorgd dat het project zou landen in de zorgopleiding. Die overdracht heeft plaats gevonden. Om het vervolg te monitoren is er nog regelmatig contact tussen Severinus en Sjaak en Rosé. Voorts verspreiden Sjaak en Rosé het Kleinkijkacademie gedachtengoed actief in presentaties en workshops, zoals bijvoorbeeld tijdens de Dutch Design Week 2022 voor leden van Actiz in opdracht van de Embassy of Inclusive Society. Ook verbinden Sjaak en Rosé het gedachtengoed aan andere projecten, zoals hun project Re-creatie dat ze samen met zorg-organisatie Reinaerde. Zo is de Kleinkijkacademie niet een losstaand project maar onderdeel van de kennisontwikkeling en kennisdeling binnen hun praktijk.